Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) Müslüman Dini Kurul Başkanları Üçüncü Toplantısı 19-20 Ekim 2022 tarihlerinde Bakü ve Suşa'da gerçekleştirildi.
Program, dini liderlerin Şehitler Hıyabanı ziyaretiyle başladı.
Kafkas Müslümanları Kurulu Başkanı Allahşükür Paşazade ve TDT Genel Sekreteri Baghdad Amreyev'in ev sahipliğinde düzenlenen toplantıya, Türk Devletleri'nin en yüksek dini otoritelerinin başkanları - Kazakistan Müslümanları Dini İdaresi Başkanı Nauryzbay Otpenov; Türkiye Diyanet İşleri Başkanı Prof. Dr. Ali Erbaş; Özbekistan Müslümanları Dini İdaresi Başkanı Nuriddin Haliknazarov; Türkmenistan Başmüftüsü Yalkap Hojaguliyev katıldı.
Genel Sekreter Baghdad Amreyev yaptığı açılış konuşmasında, toplantının en önemli sonucunun, Türk tarihinde ilk defa Türk Dünyası Dini Liderler Konseyi'nin kurulması olduğunu vurguladı. Türklerin İslam geleneğinin akait, fıkıh ve sünnet alanlarında İmam Maturidi, Ebu Hanife, İmam Buhari gibi İslam'a büyük hizmetlerde bulunmuş birçok önemli şahsiyeti yetiştirdiğini ifade etti. Genel Sekreter Amreyev, ulusları ve toplumu hedef alan siyasi ve dini radikalizm ve aşırıcılık gibi tehditlere karşı ortak hareket edilmesi, İslamofobi ve nefret söylemiyle mücadelede ortak tavır alınması gerekliliğinin altını çizdi.
Kafkas Müslümanları Kurulu Başkanı Allahşükür Paşazade, Bakü toplantısında Türk Devletleri Teşkilatı Müslüman Dini Liderlerini ağırlamaktan duyduğu memnuniyeti dile getirerek, Türk Devletleri arasında 2009 yılında Nahçıvan'da kurumsallaşan, 2021 yılında İstanbul'da düzenlenen 8. TDT Zirvesi'nde yeni bir aşamaya giren ebedi dostluk ve kardeşlik ilişkilerinin Özbekistan'da bu yılın Kasım ayında düzenlenecek Zirve ile başarıyla devam edeceğini ifade etti.
Allahşükür Paşazade, mevcut krizlerin ve yoğun jeopolitik olayların manevi birlik ve İslami dayanışmayı daha da gerekli kıldığını kaydederek, bu bağlamda, TDT Devlet Başkanlarının dini liderlerin manevi birliğinin örgütsel bir bakış açısıyla gerçekleşmesini teşvik eden değerli çabalarına övgüde bulundu.
Paşazade ayrıca Genel Sekreter Baghdad Amreyev'e TDT Müslüman Dini Liderler Konseyi'nin kurulmasındaki çabaları ve bu toplantının Bakü ve Şuşa'da düzenlemesine katkılarından dolayı teşekkürlerini iletti.
Kazakistan Baş Müftüsü Nauryzbay Otpenov, bu toplantının kardeşlik bağlarını güçlendireceğine olan inancını dile getirerek, din eğitimi konusunda işbirliğinin önemini, Türk Dünyasının İslamofobiye karşı birleşmesi gerektiğini ve ortak bir fetva mekanizmasının hazırlanmasına ihtiyaç olduğunu ifade etti. İnanç turizminin önemine de değinen Kazakistan Baş Müftüsü, ortak hedeflere ulaşmak için net bir yol haritası ortaya konulması gerektiğini belirtti.
Türkiye Diyanet İşleri Başkanı Prof. Dr. Ali Erbaş yaptığı konuşmada, bugün İslam coğrafyasında yaşanan çeşitli ciddi sorunlara değinerek, Müslümanların kendi coğrafyalarındaki sorunları çözme kabiliyetine sahip olduklarını belirtti. Bu bağlamda dini değerlerin yeni nesillere bilgi, anlayış ve algı olarak aktarılmasının önemine dikkat çeken Diyanet İşleri Başkanı, Müslüman dini liderlerin tüm insanları kapsayacak adalet ve merhamet duygusunun kökleşmesi, inancın kötüye kullanılmasının önlenmesi ve özellikle terör ve anarşiye dinin alet edilmesinin önlenmesi çalışmalarına katkıda bulunabileceklerinin altını çizdi.
Özbekistan Müftüsü Nuriddin Kholiknazarov yaptığı konuşmada, bugünkü toplantının gündeminde eğitim, gençlere ahlaki değerlerin aşılanması, deneyim ve öğrenci değişimi ile ilgili konuların yer aldığını belirtti. Buna göre önümüzdeki yıldan itibaren; Taşkent İslam Üniversitesinin, Türk Devletlerinden gençler de dahil olmak üzere yabancı öğrencileri ağırlayacağını bildirdi.
Türkmen Müftüsü Yalkab Hocaguliyev, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'e ve Kafkas Müslümanları Kurulu Başkanı Allahşükür Paşazade'ye bu önemli etkinliğin düzenlenmesinden dolayı şükranlarını sundu. Türkmen Müftüsü konuşmasında, bugünkü toplantının Türk Devletleri arasındaki kardeşlik ilişkilerini daha da güçlendireceğine ve ortak projelere ivme kazandıracağına olan inancını dile getirdi.
Programın ertesi gün devam eden bölümünde, TDT Müslüman Dini Kurul Başkanları, Azerbaycan ve Türk Dünyasının 2023 Kültür Başkenti olan Şuşa'da azat edilen toprakları ziyaret ettiler.
TDT Müslüman liderleri, Şuşa'da, Türk Devletleri arasında din işleri alanında işbirliğini ilerletmeye yönelik önemli bir çaba olarak, “TDT Müslüman Dini İdareler Başkanları Konseyinin Kurulmasına İlişkin Yönetmelik’i imzaladılar.
Dini Liderler ayrıca, ortak bilimsel çalışmalar yapılarak Türk Devletleri arasında din alanındaki ilişkilerin ilerletilmesi, somut projeler geliştirilmesi ve ilgili devlet kurumları arasındaki bağların güçlendirilmesi hedefiyle “TDT Müslüman Dini Kurul Başkanları Konseyi Ortak Bildirisi”ni de kabul ettiler.
Bir sonraki toplantının Özbekistan'da yapılması konusunda mutabakata varılan taraflar, Diyanet Yönetimlerinin kurumsal altyapıları ve faaliyetlerine ilişkin ilk deneyim paylaşımı programının 2023 yılında uzmanların katılımıyla Ankara'da gerçekleştirileceğini belirttiler. Buna ilave olarak, Özbekistan Müftüsü'nün İstanbul'da düzenlenen ilk toplantıda önerdiği üzere "Türk Devletleri 1. Ulema Forumu"nun bir sonraki toplantı marjında Özbekistan'da düzenlenmesi kararlaştırıldı.
Program Şuşa'daki Yukarı Gövher Ağa Camii'nde yapılan dua ve ibadetlerle sona erdi.
Program, dini liderlerin Şehitler Hıyabanı ziyaretiyle başladı.
Kafkas Müslümanları Kurulu Başkanı Allahşükür Paşazade ve TDT Genel Sekreteri Baghdad Amreyev'in ev sahipliğinde düzenlenen toplantıya, Türk Devletleri'nin en yüksek dini otoritelerinin başkanları - Kazakistan Müslümanları Dini İdaresi Başkanı Nauryzbay Otpenov; Türkiye Diyanet İşleri Başkanı Prof. Dr. Ali Erbaş; Özbekistan Müslümanları Dini İdaresi Başkanı Nuriddin Haliknazarov; Türkmenistan Başmüftüsü Yalkap Hojaguliyev katıldı.
Genel Sekreter Baghdad Amreyev yaptığı açılış konuşmasında, toplantının en önemli sonucunun, Türk tarihinde ilk defa Türk Dünyası Dini Liderler Konseyi'nin kurulması olduğunu vurguladı. Türklerin İslam geleneğinin akait, fıkıh ve sünnet alanlarında İmam Maturidi, Ebu Hanife, İmam Buhari gibi İslam'a büyük hizmetlerde bulunmuş birçok önemli şahsiyeti yetiştirdiğini ifade etti. Genel Sekreter Amreyev, ulusları ve toplumu hedef alan siyasi ve dini radikalizm ve aşırıcılık gibi tehditlere karşı ortak hareket edilmesi, İslamofobi ve nefret söylemiyle mücadelede ortak tavır alınması gerekliliğinin altını çizdi.
Kafkas Müslümanları Kurulu Başkanı Allahşükür Paşazade, Bakü toplantısında Türk Devletleri Teşkilatı Müslüman Dini Liderlerini ağırlamaktan duyduğu memnuniyeti dile getirerek, Türk Devletleri arasında 2009 yılında Nahçıvan'da kurumsallaşan, 2021 yılında İstanbul'da düzenlenen 8. TDT Zirvesi'nde yeni bir aşamaya giren ebedi dostluk ve kardeşlik ilişkilerinin Özbekistan'da bu yılın Kasım ayında düzenlenecek Zirve ile başarıyla devam edeceğini ifade etti.
Allahşükür Paşazade, mevcut krizlerin ve yoğun jeopolitik olayların manevi birlik ve İslami dayanışmayı daha da gerekli kıldığını kaydederek, bu bağlamda, TDT Devlet Başkanlarının dini liderlerin manevi birliğinin örgütsel bir bakış açısıyla gerçekleşmesini teşvik eden değerli çabalarına övgüde bulundu.
Paşazade ayrıca Genel Sekreter Baghdad Amreyev'e TDT Müslüman Dini Liderler Konseyi'nin kurulmasındaki çabaları ve bu toplantının Bakü ve Şuşa'da düzenlemesine katkılarından dolayı teşekkürlerini iletti.
Kazakistan Baş Müftüsü Nauryzbay Otpenov, bu toplantının kardeşlik bağlarını güçlendireceğine olan inancını dile getirerek, din eğitimi konusunda işbirliğinin önemini, Türk Dünyasının İslamofobiye karşı birleşmesi gerektiğini ve ortak bir fetva mekanizmasının hazırlanmasına ihtiyaç olduğunu ifade etti. İnanç turizminin önemine de değinen Kazakistan Baş Müftüsü, ortak hedeflere ulaşmak için net bir yol haritası ortaya konulması gerektiğini belirtti.
Türkiye Diyanet İşleri Başkanı Prof. Dr. Ali Erbaş yaptığı konuşmada, bugün İslam coğrafyasında yaşanan çeşitli ciddi sorunlara değinerek, Müslümanların kendi coğrafyalarındaki sorunları çözme kabiliyetine sahip olduklarını belirtti. Bu bağlamda dini değerlerin yeni nesillere bilgi, anlayış ve algı olarak aktarılmasının önemine dikkat çeken Diyanet İşleri Başkanı, Müslüman dini liderlerin tüm insanları kapsayacak adalet ve merhamet duygusunun kökleşmesi, inancın kötüye kullanılmasının önlenmesi ve özellikle terör ve anarşiye dinin alet edilmesinin önlenmesi çalışmalarına katkıda bulunabileceklerinin altını çizdi.
Özbekistan Müftüsü Nuriddin Kholiknazarov yaptığı konuşmada, bugünkü toplantının gündeminde eğitim, gençlere ahlaki değerlerin aşılanması, deneyim ve öğrenci değişimi ile ilgili konuların yer aldığını belirtti. Buna göre önümüzdeki yıldan itibaren; Taşkent İslam Üniversitesinin, Türk Devletlerinden gençler de dahil olmak üzere yabancı öğrencileri ağırlayacağını bildirdi.
Türkmen Müftüsü Yalkab Hocaguliyev, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'e ve Kafkas Müslümanları Kurulu Başkanı Allahşükür Paşazade'ye bu önemli etkinliğin düzenlenmesinden dolayı şükranlarını sundu. Türkmen Müftüsü konuşmasında, bugünkü toplantının Türk Devletleri arasındaki kardeşlik ilişkilerini daha da güçlendireceğine ve ortak projelere ivme kazandıracağına olan inancını dile getirdi.
Programın ertesi gün devam eden bölümünde, TDT Müslüman Dini Kurul Başkanları, Azerbaycan ve Türk Dünyasının 2023 Kültür Başkenti olan Şuşa'da azat edilen toprakları ziyaret ettiler.
TDT Müslüman liderleri, Şuşa'da, Türk Devletleri arasında din işleri alanında işbirliğini ilerletmeye yönelik önemli bir çaba olarak, “TDT Müslüman Dini İdareler Başkanları Konseyinin Kurulmasına İlişkin Yönetmelik’i imzaladılar.
Dini Liderler ayrıca, ortak bilimsel çalışmalar yapılarak Türk Devletleri arasında din alanındaki ilişkilerin ilerletilmesi, somut projeler geliştirilmesi ve ilgili devlet kurumları arasındaki bağların güçlendirilmesi hedefiyle “TDT Müslüman Dini Kurul Başkanları Konseyi Ortak Bildirisi”ni de kabul ettiler.
Bir sonraki toplantının Özbekistan'da yapılması konusunda mutabakata varılan taraflar, Diyanet Yönetimlerinin kurumsal altyapıları ve faaliyetlerine ilişkin ilk deneyim paylaşımı programının 2023 yılında uzmanların katılımıyla Ankara'da gerçekleştirileceğini belirttiler. Buna ilave olarak, Özbekistan Müftüsü'nün İstanbul'da düzenlenen ilk toplantıda önerdiği üzere "Türk Devletleri 1. Ulema Forumu"nun bir sonraki toplantı marjında Özbekistan'da düzenlenmesi kararlaştırıldı.
Program Şuşa'daki Yukarı Gövher Ağa Camii'nde yapılan dua ve ibadetlerle sona erdi.
