Hedefler

Türk Devletleri Teşkilatı, öncelikle Türk Devletleri arasındaki ekonomik işbirliğine ve üyelerinin dünyanın geri kalanıyla olan ekonomik bağlarına büyük önem atfetmektedir. Karşılıklı fayda sağlayan ekonomik işbirliği, Türk Devletleri arasındaki iç ticaretin artırılması ve KOBİ'lerin geliştirilmesi yoluyla ekonomik çeşitliliğin sağlanması, genel olarak Türk işbirliğinin sağlam temeli ve özüdür.  Sekretarya, Üye Devletlerin Ekonomiden Sorumlu Bakanlıkları ve diğer ilgili kurumlarıyla yakın işbirliği içinde, düzenli olarak çeşitli konularda eğitim ve deneyim paylaşımı programları düzenlemekte, yatırımcılara/işadamlarına yönelik teknik ziyaretler organize ederek, Üye Devletlerin özel sektör temsilcilerini düzenli olarak bir araya getirmekte, üyeleri arasındaki ekonomik bağları daha da güçlendirmek amacıyla İş Forumları ve Türk Ticaret ve Sanayi Odası (TTSO) toplantıları ve işadamlarına yönelik yuvarlak masa toplantıları düzenlemektedir.

Mekanizmalar

Kuruluşundan bu yana, “Türk Dünyası 2040 Vizyon” ve “TDT 2022-2026 Stratejisi” temel belgeleri doğrultusunda ekonomik işbirliğini yönlendiren TDT çatısı altında ekonomik işbirliği konusunda toplam 12 bakanlar ve 14 çalışma grubu toplantısı düzenlenmiştir.

Türk Ticaret ve Sanayi Odası

Türk Ticaret ve Sanayi Odası TTSO, TDT çatısı altında yürütülen ve Üye Devletler arasında iç ticaret rakamlarını artırmak için sürdürülebilir iş programları ve projeleri geliştirmek üzere Devlet Başkanları Konseyi tarafından görevlendirilen temel bir ekonomik işbirliği mekanizmasıdır. TTSO Statüsü, 17 Mayıs 2019 tarihinde Astana Ekonomik Forumu marjında düzenlenen bir törenle TDT Üye Ülkelerinin Ticaret ve Sanayi Odaları Başkanları tarafından imzalanmıştır. Tüzüğünün imzalanmasının ardından TTSO, merkezi İstanbul'da olmak üzere 2019 yılında resmen kurulmuştur. TTSO,  TDT Üye ve Gözlemci Devletlerinin, Ticaret ve Sanayi Odaları ile iş çevrelerinden oluşmaktadır.

Türk Yatırım Fonu

Başlangıç sermayesi 500 milyon dolar olan Fonun temel amacı, Üye Devletler arasında karşılıklı yatırım fırsatlarını arttırmanın yanı sıra, özellikle Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerde (KOBİ'ler) girişimciliği geliştirmek, yeni iş alanları yaratmak ve inovasyonu güçlendirmek ve nihayetinde Üye Devletler arasında ekonomik ve sosyal kalkınmaya ivme kazandırmaktır. Bu nedenle, Türk Yatırım Fonu'nun oluşturulması, TDT Üye Devletlerinin ekonomik potansiyelini harekete geçirebilecek güçlü bir finansal araç kazandırmaktadır.

11 Kasım 2022 tarihinde Semerkant'ta düzenlenen TDT  9. Zirvesi'nde Devlet Başkanları, Türk Yatırım Fonu'nun kurulmasına ilişkin özel bir karar imzalamış ve Başkanını atamışlardır. Türk Yatırım Fonu Kuruluş Anlaşması, 16 Mart 2023 tarihinde Ankara'da düzenlenen TDT Olağanüstü Zirvesi'nde nihai hale getirilerek imzalanmıştır. Onay sürecinin tamamlanmasının ardından Türk Yatırım Fonu Kuruluş Anlaşması 24 Şubat 2024 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Türk Yatırım Fonu ilk Guvernörler Kurulu toplantısını 18 Mayıs 2024 tarihinde İstanbul'da gerçekleştirmiştir. Türk Yatırım Fonunun faaliyete geçmesi, Türk Devletleri arasında ekonomi alanında daha fazla işbirliği ve sektörel entegrasyona yönelik süreçte tarihi bir dönüm noktasını temsil etmektedir.

Ticaretin Kolaylaştırılması Komitesi

11 Kasım 2022 tarihinde Semerkant'ta düzenlenen TDT 9. Zirvesinde Devlet Başkanları TDT Ticaretin Kolaylaştırılması Stratejisini kabul etmişlerdir. Bu belgenin hükümleri doğrultusunda TDT bünyesinde Ticaretin Kolaylaştırılması Komitesi (TKK) kurulmuştur.  TKK, ticaret süreçlerini kolaylaştırmayı, engelleri azaltmayı ve Türk Devletleri arasında ticaret için daha elverişli bir ortamı teşvik etmeyi amaçlayan TDT Ticaretin Kolaylaştırılması Stratejisinde özetlenen stratejileri uygulamak gibi önemli bir misyonla görevlendirilmiştir.  TKK şu anda Ticaretin Kolaylaştırılması Stratejisinin uygulanmasına ilişkin kapsamlı bir çalışma planının uyarlanması üzerinde çalışmaktadır.

Projeler

Ekonomik işbirliği Türk işbirliğinin sağlam temeli ve özü olduğundan, TDT üyeleri arasındaki ekonomik bağları daha da güçlendirmeyi amaçlayan çeşitli pratik projeler üzerinde çalışmaktadır.

Türk Yatırım Fonu Kuruluş Anlaşması'nın 24 Şubat 2024 tarihinde yürürlüğe girmesi ve Türk Ticaret ve Sanayi Odası (TTSO) Statüsü'nün 17 Mayıs 2019 tarihinde Astana’da TDT Üye Devletleri Ticaret ve Sanayi Odaları Başkanları tarafından imzalanmasıyla birlikte, TDT'nin bu iki projesi TDT bünyesinde sürdürülebilir mekanizmalar olarak işlev görmeye başlamıştır.

Dijital Ekonomi Ortaklık Anlaşması

TDT Ekonomik İşbirliği Çalışma Grubu'nun 9 Eylül 2021 tarihinde Bakü'de düzenlenen 12. Toplantısının Mutabık Kalınan Tutanağı doğrultusunda, Üye Devletler, e-ticaretin ülkeleri için önemini ve Türk Devletleri arasında daha yakın bir ekonomik ilişkiye katkısını vurgulayarak, Sekretaryanın TDT bünyesinde dijital ticarete ilişkin çok taraflı bir anlaşma imzalanması girişimini prensipte desteklemişlerdir. Bu bağlamda, Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı “Dijital Ekonomi Ortaklık Anlaşması” (DEPA) taslağını hazırlamış ve TDT Üye Devletlerine sunmuştur. 

İstanbul (2021), Semerkant (2022) ve Astana'da (2023) düzenlenen TDT Zirvelerinin Bildirilerinde, dijital ekonomi (özellikle e-ticaret) ve dördüncü sanayi devrimi gibi yeni ticaret araçlarının tanıtılması yoluyla Üye ve Gözlemci Devletlerarasındaki ticaret (iç ticaret) ilişkilerinin genişletilmesi için uygun ve cazip bir ortam yaratılmasına acil ihtiyaç olduğu belirtilmiştir. DEPA Anlaşması Kasım 2024’te Bişkek’te düzenlenen 11. TDT Zirvesi sırasında imzalanmıştır.

TURANSEZ

12 Kasım 2021 tarihinde İstanbul'da düzenlenen TDT 8. Zirvesi'nde Devlet Başkanları, Kazakistan'ın Türkistan bölgesinde kurulacak olan ve özellikle Uluslararası Trans Hazar Doğu-Batı Orta Koridoru aracılığıyla Türk Devletleri arasında ekonomik işbirliğini ve bağlanabilirliği güçlendirmeyi amaçlayan “TURANSEZ” Özel Ekonomik Bölgesi kurulması önerisini memnuniyetle karşılamışlardır. Sekretarya, 2021 İstanbul Zirvesi Bildirisine atıfta bulunarak, 30-31 Mayıs 2022 tarihlerinde, TDT Üye Devletlerinin özel ekonomik ve/veya sanayi bölgeleri Başkanları Alt Çalışma Grubu üyelerinin (Azerbaycan, Kırgızistan, Türkiye ve Özbekistan'dan) TURANSEZ'in potansiyelini tanımak amacıyla Türkistan'a bir saha ziyareti ve “TURANSEZ ”in oluşturulmasına ilişkin kavram notunu tartışmak üzere Alt Çalışma Grubu'nun bir dizi çevrimiçi toplantısını düzenlemiştir. 11 Kasım 2022 tarihinde Semerkant'ta düzenlenen TDT 9. Zirvesi'nde Devlet Başkanları “Kazakistan Cumhuriyeti'nin Türkistan Bölgesi'nde Özel Statülü Turan Özel Ekonomik Bölgesi'nin Kurulması Girişimi” hakkında kararı kabul etmişlerdir. TURANSEZ kavram notu üzerindeki görüşmeler 8 Şubat 2023 tarihinde taraflarca sonuçlandırılmıştır. TURANSEZ'in açılış töreninin yakın bir zamanda yapılması beklenmektedir.

Türk Yeşil Finans Konseyi

Kazakistan Cumhurbaşkanı Sayın Kassym-Jomart Tokayev, 12 Kasım 2021 tarihinde İstanbul'da düzenlenen “Dijital çağda yeşil teknolojiler ve akıllı şehirler” temalı TDT Devlet Başkanları Konseyi toplantısında, yeşil teknolojilerle ilgili ortak projelerin uygulanması için yeşil sermaye piyasasının geliştirilmesinin önemini vurgulamıştır. Bu fikir doğrultusunda, Semerkant'taki TDT Zirvesi'nde Başkan Tokayev, yeşil ekonomide sermaye piyasasının geliştirilmesi için Türk Yeşil Finans Konseyi'nin (TYFK) kurulmasına önayak olmuştur. Hâlihazırda, TDT Üye Devletleri, Kazak tarafınca hazırlanan kavram belgesi, kuruluş bildirgesi ve TYFK tüzüğü taslakları üzerinde görüşmelerde bulunmaktadır.

Türk Devletleri Ticari İşbirliği Araştırma Merkezi

TDT bünyesinde Ticari İşbirliği Araştırma Merkezi kurulması girişimi, Özbekistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sayın Şevket Mirziyoyev tarafından 12 Kasım 2021 tarihinde İstanbul'da düzenlenen TDT 8. Zirvesi'nde önerilmiştir. “Türk Devletleri Teşkilatı Ticari İşbirliği Araştırma Merkezi”, ticaret engellerinin ortadan kaldırılması, elektronik ticaretin yaygınlaştırılması ve Türk bölgesinde ihracat ve ithalat hacminin artırılması konusunda somut öneriler ve ortak bir eylem planı geliştirmeyi amaçlamaktadır. Merkezin kuruluş konsepti tamamlanmış ve TDT'nin Ekonomi ve Ticaret Bakanları 12. Toplantısı'nda kavram kâğıdı onaylanmıştır.

Merkez (Ulusal) Bankalar Konseyi

Teşkilat bünyesinde TDT Üye Ülkeleri Merkez (Ulusal) Bankaları Konseyi'nin kurulmasına başlanmıştır. Konsey, TDT Üye Devletlerinin merkez (ulusal) bankaları arasında etkili işbirliğini güçlendirmeyi ve para politikası, finansal istikrar, ödeme sistemlerinin geliştirilmesi, finansal teknolojiler ve diğer karşılıklı ilgi alanlarında ortak istişareler ve araştırmalar yürütmeyi amaçlayacaktır. Bu bağlamda, “Türk Devletleri Teşkilatı Üye Devletleri Merkez (Ulusal) Bankaları Konseyi'nin Kurulmasına İlişkin Mutabakat Zaptı ” Bişkek’te Kasım 2024’te düzenlenen 11. Zirve sırasında imzalanmıştır.

Çerçeve

TDT bünyesindeki ekonomik işbirliğinin yasal temeli birkaç kilit belge üzerine inşa edilmiştir:

• Kazakistan'ın Almatı kentinde 21 Ekim 2011 tarihinde imzalanan Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi Birinci Zirvesi Bildirisi;
• Ortak Türk Ticaret ve Sanayi Odaları (TTSO) Tüzüğü, 17 Mayıs 2019 tarihinde Astana'da imzalanmıştır;
• TDT Devlet Başkanları Konseyi'nin 11 Kasım 2022 tarihinde Semerkant'ta imzalanan “Türk Yatırım Fonu'nun (TIF) Kurulması Hakkında” Kararı;
• 16 Mart 2023 tarihinde Ankara'da imzalanan “Türk Yatırım Fonu Kuruluş Anlaşması”;
• “Türk Devletleri Teşkilatı Ticaretin Kolaylaştırılması Stratejisi” - karar 11 Kasım 2022 tarihinde Semerkant'ta kabul edilmiştir;
• “Kazakistan Cumhuriyeti'nin Türkistan Bölgesi'nde Özel Statülü Turan Özel Ekonomik Bölgesi'nin Kurulması Girişimi” - 11 Kasım 2022 tarihinde Semerkant'ta kabul edilmiştir;
• “Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi Üye Devletlerinin Hükümet Organları Arasında Çeşitli Ekonomik Bölge Türleri Alanında Bilgi ve Deneyim Paylaşımına İlişkin Mutabakat Zaptı”, 10 Eylül 2021 tarihinde Bakü, Azerbaycan'da imzalanmıştır;
• “TDT Üye Devletlerinin İlgili Kurumları Arasında Metroloji Alanında İşbirliği Protokolü” 3 Kasım 2023 tarihinde Astana'da kabul edilmiştir.