Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) Dışişleri Bakanları Konseyi, Teşkilatın Dönem Başkanlığını yürüten Türkiye Cumhuriyeti’nin Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun girişimiyle , Kazakistan'daki son gelişmeleri görüşmek üzere 11 Ocak 2022 tarihinde olağanüstü bir video konferans toplantısı gerçekleştirdi.
Toplantıya Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Azerbaycan Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Ceyhun Bayramov, Kazakistan Cumhuriyeti Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Muhtar Tileuberdi, Kırgız Cumhuriyeti Bakanı Ruslan Kazakbayev, Özbekistan Dışişleri Bakanı Abdülaziz Kamilov, Macaristan Dışişleri ve Ticaret Bakanı Péter Szijjártó, Türkmenistan Bakanlar Kurulu Başkan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Raşid Meredov ve Türk Devletleri Teşkilatı Genel Sekreteri Baghdad Amreyev katıldı.
Toplantı, Kazakistan'da yaşanan olaylarda hayatını kaybedenlerin anısına saygı duruşunda bulunulmasıyla başladı.
Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Kazakistan'daki gelişmelerin Türk dünyasını derinden etkilediğini belirterek, Kazakistan'ın bu krizi aşabilecek kabiliyet, tecrübe ve devlet geleneğine sahip olduğunun altını çizdi. Bu zor günlerde Türk Dünyasının Kazakistan'ın yanında olduğunu, istikrarın sağlanmasında ülkeye tam destek verdiğini ve Kazakistan'ı her anlamda desteklemeye devam edeceğini kaydetti.
Bakan ayrıca TDT kapsamında siyasi ve ekonomik bütünleşmeye yönelik atılan adımların hızlandırılmasının önemini vurguladı. Bu bağlamda Bakan, “Türk Dünyası 2040 Vizyonu”na atıfta bulunarak, kalkınma ve işbirliğinin en temel koşulunun güvenlik ve istikrar olduğunu, bu nedenle TDT bünyesinde güvenlik ve istihbarat birimleri arasındaki işbirliğinin organize ve kurumsal hale getirilmesi gerektiğini vurguladı.
Türk tarafının Kazakistan'daki gelişmeleri yakından takip etmeye ve gerekli desteği vermeye devam edeceğinin altını çizen Bakan, Kazakistan ve Türk Dünyasının bu krizden güçlenerek çıkacağına olan güveni ifade etti.
Kazakistan Cumhuriyeti Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Muhtar Tileuberdi, Kazakistan'daki son gelişmeler ve mevcut durumla ilgili değerlendirmede bulunduğu konuşmasında, bu yılın başından itibaren yaşanan olayların tek bir yıkıcı plana bağlı, hazırlıkları uzun süredir devam eden ve adeta bir darbe girişimine işaret eden zincirin halkalarını oluşturduğunun altını çizdi.
Bakan, konuya ilişkin yapılan analizlerin Kazakistan'ın, ülke dışında eğitilmiş, sivil halka, kamu ve özel mülkiyete karşı şiddet uygulayan, işletmelere, medya kuruluşlarına ve kolluk kuvvetleri personeline saldıran, çok sayıda yaralanma ve ölüme neden olan terörist grupların silahlı saldırısıyla karşı karşıya olduğunu gösterdiğini vurguladı. 130'dan fazlası kadın ve yaşlı olmak üzere 700'den fazla kişinin yaralandığını, 8'den fazla kolluk görevlisinin öldürüldüğün sözlerine ekledi. Bakan, durumun giderek ağırlaştığını tespit eden Cumhurbaşkanı Tokayev'in Kazakistan Cumhuriyeti Güvenlik Konseyi Başkanlığı görevini üstlendiğini ve Kolektif Güvenlik Anlaşması'nın 2. ve 4. Maddelerine dayanarak terörle mücadele operasyonunun yürütülmesi kapsamında Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü üye ülkelerinden askeri yardım talep etme kararı aldığını belirtti.
Bakan ayrıca, Kazakistan Cumhuriyeti'nin insan hakları alanındaki uluslararası yükümlülüklere uymaya devam edeceğini ve Cumhurbaşkanı Tokayev tarafından uygulanan "Dinleyen Devlet" kavramı çerçevesinde reformların seyrini sürdüreceğini taahhüt ettiğinin altını çizdi. Bakan, meslektaşlarına şu anda durumun istikrara kavuştuğunu ve terör eylemlerini başlatanların gözaltına alındığını ve anayasal düzenin esas olarak tüm bölgelerde sağlandığını bildirdi.
Kazakistan Cumhuriyeti Parlamentosu'na hitaben yaptığı konuşmada Cumhurbaşkanı Tokayev'in sosyo-ekonomik ve siyasi reformları başlattığını ve yeni atanan Başbakan Alikhan Smailov'a somut talimat ve görevler verdiğini vurguladı.
Azerbaycan Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Ceyhun Bayramov, Azerbaycan'ın kardeş Kazakistan'daki mevcut durumu derin bir endişeyle yakından takip ettiğini belirterek, özellikle son birkaç gündür yaşanan olayların can kayıplarına ve yaralanmalara yol açmasından duyulan kaygı ve üzüntüyü ifade etti.
Kamu düzenini zedeleyen ve vatandaşların en temel hak ve özgürlüklerini tehdit eden gayrimeşru güç ve şiddet kullanımının hiçbir gerekçesi olamayacağını ve kararlılıkla kınanması gerektiğini vurgulayan Bakan, Azerbaycan'ın Kazakistan'daki durumun bir an önce normale dönmesini ve Kazak halkının ve tüm bölgenin yararına geniş kapsamlı reformların sürdürülmesi yoluyla ülkede siyasi, sosyal ve ekonomik kalkınmanın devam etmesini arzu ettiğini belirtti.
Bakan Bayramov, üye ülkeler arasındaki dayanışma temelinde kurulan TDT’nın bu zorlu süreçte kardeş Kazak halkının yanında yer almasının, çok önemli bir ortak sorumluluk olduğunun altını çizdi. Bu bağlamda Bakan, Teşkilatın mevcut duruma bir çözüm sağlanmasına yönelik olarak Kazakistan'a yardım etmeye hazır olduğuna ilişkin 6 Ocak 2022 tarihli TDT açıklamasını memnuniyetle karşıladıklarını ve bunun Teşkilatın, üye ve gözlemci devletlere karşı bu konudaki sorumluluğunu yerine getirmedeki güçlü kararlılığının ve kabiliyetinin takdire şayan bir işareti olduğunu ifade etti.
Kırgızistan Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Ruslan Kazakbayev, Kazakistan'ın tüm Türk Devletleri için kardeş bir ülke olduğunu, Teşkilatın kurucu devletleri arasında yer alan Kazakistan için bugün görevimizin, ülkede durumun normalleşmesi, barış ve istikrarın tesisi için Kazak tarafı ile dayanışmamızı ifade etmek olduğunu ifade etti.
Kazakistan'ın yurtdışında eğitilmiş iyi koordine edilmiş terörist gruplar tarafından silahlı saldırılara maruz kaldığını ve bu durumda Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü'nden Örgüt kapsamındaki yükümlülüklere uygun olarak acil yardım sağlamasını talep ettiğini kaydetti. Kardeş ülkenin talebini dikkate alan Kırgızistan Cumhuriyeti’nin, 7 Ocak 2022 tarihli Parlamento kararı ile Kırgızistan Silahlı Kuvvetlerinden sınırlı bir birliğini (150 silahlı kuvvetler mensubu, 8 zırhlı araç ve 11 araç) yalnızca stratejik tesislerin korunması yetkisiyle, barışı koruma operasyonu çerçevesinde Kazakistan’a gönderdiğini aktardı.
Bakan ayrıca, Kazakistan Cumhuriyeti'nin durumu istikrara kavuşturma ve kamuoyundaki gerilimi azaltma çabalarına uluslararası bir siyasi destek olarak ve aynı zamanda Türk Devletlerinin dayanışma ve birliğini göstermek amacıyla Kazakistan'a üst düzey ziyaretler yapılmasını teklif etti.
Özbekistan Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Abdulaziz Kamilov, Özbekistan'ın yakın bir komşu ve müttefik olarak, kardeş Kazakistan yönetimini ulusun istikrar ve refahını sağlamanın yanı sıra ortaya çıkan krizin olumsuz etkilerinin üstesinden gelme çabalarını desteklediğini belirtti.
Bakan, durumun ciddiyeti ne olursa olsun, Kazak liderliğinin ve Kazakistan halkının sağlam bir kararlılıkla ve sağduyuyla, bu zor zamanlarda barış ve huzuru yeniden sağlama ve süreç içerisinde ortaya çıkan sorunları çözme konusunda kararlı olduğunu vurguladı.
Türkmenistan Bakanlar Kurulu Başkan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Rashid Meredov, Türkmenistan'ın, bölge ülkelerinde ekonomik, sosyal ve insani kalkınmayı sağlayan kalıcı barış ve güvenliği korumak için Teşkilatın tüm üye ülkeleriyle birlikte yakın bir şekilde çalışmaya devam edeceğini kaydetti.
Bakan ayrıca, Türkmenistan'ın Kazakistan’daki durumun bir an önce normale dönmesine büyük önem verdiğinin altını çizerek, bilgelik, sağduyu, Kazak halkının kadim gelenek ve göreneklerinden kaynaklı üstün niteliklerin, anayasal ve yasal çerçevede ve uluslararası normlar doğrultusunda ortaya çıkan tüm sorunları çözmek için sağlam bir temel oluşturacağına dair inancını dile getirdi. Bakan Meredov aynı zamanda, Türkmenistan'ın ekonomik, sosyal ve insani alanlarda Kazakistan halkına her türlü desteği vermeye hazır olduğunu ifade etti.
Macaristan Dışişleri ve Ticaret Bakanı Péter Szijjártó, Orta Asya'daki güvenlik durumunun Orta Avrupa ve tüm Avrupa kıtasında çok güçlü bir etkiye sahip olduğunu ve bu nedenle olayı yakından takip ettiklerini vurguladı. Macaristan Hükümetinin, kamu düzenini baltalayan ve sivil halkın hayatını tehdit eden şiddet ve vandalizmi kınadığını belirtti. Bakan, Macaristan'ın ülkenin ve halkın güvenliğini yeniden sağlamaya yönelik tüm çabaları desteklediğini sözlerine ekledi.
Bakan ayrıca, Macaristan'ın Avrupa’daki uluslararası ve insan hakları örgütleri tarafından ortaya konabilecek herhangi bir açıklama veya kararın dengeli, tarafsız ve Kazak tarafını destekleyici olmasını sağlamak için çalışacağını belirtti.
Türk Devletleri Teşkilatı Genel Sekreteri Baghdad Amreyev, Kazakistan'ın Türk Dünyasının son derece önemli ve ayrılmaz bir parçası olduğunu, Kazak topraklarının tüm Türklerin anavatanı olduğunu ve bu nedenle Kazakistan'ın istikrar ve refahının, Türk Dünyasının geri kalanı için çok önemli olduğunu ifade etti. Bugün Kazakistan’ın, Almatı ve diğer şehirlerinde aşırıcı güçlerin şiddet ve yasadışı eylemleri sonucunda modern tarihinin en kritik zaman dilimini yaşadığını kaydeden Genel Sekreter, aslında bu olaylarla Kazakistan’ın bağımsızlık ve egemenliğinin hedef alındığını, TDT’nın Kazak makamlarının yanında yer alarak, Kazakistan'ın meşru liderliğine kesin destek vermesi gerektiğini vurguladı.
Konuyla ilgili kapsamlı görüş alışverişini takiben, Türk Devletleri Teşkilatı Dışişleri Bakanları Konseyi, Kazakistan'daki duruma ilişkin aşağıdaki bağlantıda sunulan Açıklama metnini kabul etti.
Toplantıya Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Azerbaycan Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Ceyhun Bayramov, Kazakistan Cumhuriyeti Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Muhtar Tileuberdi, Kırgız Cumhuriyeti Bakanı Ruslan Kazakbayev, Özbekistan Dışişleri Bakanı Abdülaziz Kamilov, Macaristan Dışişleri ve Ticaret Bakanı Péter Szijjártó, Türkmenistan Bakanlar Kurulu Başkan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Raşid Meredov ve Türk Devletleri Teşkilatı Genel Sekreteri Baghdad Amreyev katıldı.
Toplantı, Kazakistan'da yaşanan olaylarda hayatını kaybedenlerin anısına saygı duruşunda bulunulmasıyla başladı.
Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Kazakistan'daki gelişmelerin Türk dünyasını derinden etkilediğini belirterek, Kazakistan'ın bu krizi aşabilecek kabiliyet, tecrübe ve devlet geleneğine sahip olduğunun altını çizdi. Bu zor günlerde Türk Dünyasının Kazakistan'ın yanında olduğunu, istikrarın sağlanmasında ülkeye tam destek verdiğini ve Kazakistan'ı her anlamda desteklemeye devam edeceğini kaydetti.
Bakan ayrıca TDT kapsamında siyasi ve ekonomik bütünleşmeye yönelik atılan adımların hızlandırılmasının önemini vurguladı. Bu bağlamda Bakan, “Türk Dünyası 2040 Vizyonu”na atıfta bulunarak, kalkınma ve işbirliğinin en temel koşulunun güvenlik ve istikrar olduğunu, bu nedenle TDT bünyesinde güvenlik ve istihbarat birimleri arasındaki işbirliğinin organize ve kurumsal hale getirilmesi gerektiğini vurguladı.
Türk tarafının Kazakistan'daki gelişmeleri yakından takip etmeye ve gerekli desteği vermeye devam edeceğinin altını çizen Bakan, Kazakistan ve Türk Dünyasının bu krizden güçlenerek çıkacağına olan güveni ifade etti.
Kazakistan Cumhuriyeti Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Muhtar Tileuberdi, Kazakistan'daki son gelişmeler ve mevcut durumla ilgili değerlendirmede bulunduğu konuşmasında, bu yılın başından itibaren yaşanan olayların tek bir yıkıcı plana bağlı, hazırlıkları uzun süredir devam eden ve adeta bir darbe girişimine işaret eden zincirin halkalarını oluşturduğunun altını çizdi.
Bakan, konuya ilişkin yapılan analizlerin Kazakistan'ın, ülke dışında eğitilmiş, sivil halka, kamu ve özel mülkiyete karşı şiddet uygulayan, işletmelere, medya kuruluşlarına ve kolluk kuvvetleri personeline saldıran, çok sayıda yaralanma ve ölüme neden olan terörist grupların silahlı saldırısıyla karşı karşıya olduğunu gösterdiğini vurguladı. 130'dan fazlası kadın ve yaşlı olmak üzere 700'den fazla kişinin yaralandığını, 8'den fazla kolluk görevlisinin öldürüldüğün sözlerine ekledi. Bakan, durumun giderek ağırlaştığını tespit eden Cumhurbaşkanı Tokayev'in Kazakistan Cumhuriyeti Güvenlik Konseyi Başkanlığı görevini üstlendiğini ve Kolektif Güvenlik Anlaşması'nın 2. ve 4. Maddelerine dayanarak terörle mücadele operasyonunun yürütülmesi kapsamında Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü üye ülkelerinden askeri yardım talep etme kararı aldığını belirtti.
Bakan ayrıca, Kazakistan Cumhuriyeti'nin insan hakları alanındaki uluslararası yükümlülüklere uymaya devam edeceğini ve Cumhurbaşkanı Tokayev tarafından uygulanan "Dinleyen Devlet" kavramı çerçevesinde reformların seyrini sürdüreceğini taahhüt ettiğinin altını çizdi. Bakan, meslektaşlarına şu anda durumun istikrara kavuştuğunu ve terör eylemlerini başlatanların gözaltına alındığını ve anayasal düzenin esas olarak tüm bölgelerde sağlandığını bildirdi.
Kazakistan Cumhuriyeti Parlamentosu'na hitaben yaptığı konuşmada Cumhurbaşkanı Tokayev'in sosyo-ekonomik ve siyasi reformları başlattığını ve yeni atanan Başbakan Alikhan Smailov'a somut talimat ve görevler verdiğini vurguladı.
Azerbaycan Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Ceyhun Bayramov, Azerbaycan'ın kardeş Kazakistan'daki mevcut durumu derin bir endişeyle yakından takip ettiğini belirterek, özellikle son birkaç gündür yaşanan olayların can kayıplarına ve yaralanmalara yol açmasından duyulan kaygı ve üzüntüyü ifade etti.
Kamu düzenini zedeleyen ve vatandaşların en temel hak ve özgürlüklerini tehdit eden gayrimeşru güç ve şiddet kullanımının hiçbir gerekçesi olamayacağını ve kararlılıkla kınanması gerektiğini vurgulayan Bakan, Azerbaycan'ın Kazakistan'daki durumun bir an önce normale dönmesini ve Kazak halkının ve tüm bölgenin yararına geniş kapsamlı reformların sürdürülmesi yoluyla ülkede siyasi, sosyal ve ekonomik kalkınmanın devam etmesini arzu ettiğini belirtti.
Bakan Bayramov, üye ülkeler arasındaki dayanışma temelinde kurulan TDT’nın bu zorlu süreçte kardeş Kazak halkının yanında yer almasının, çok önemli bir ortak sorumluluk olduğunun altını çizdi. Bu bağlamda Bakan, Teşkilatın mevcut duruma bir çözüm sağlanmasına yönelik olarak Kazakistan'a yardım etmeye hazır olduğuna ilişkin 6 Ocak 2022 tarihli TDT açıklamasını memnuniyetle karşıladıklarını ve bunun Teşkilatın, üye ve gözlemci devletlere karşı bu konudaki sorumluluğunu yerine getirmedeki güçlü kararlılığının ve kabiliyetinin takdire şayan bir işareti olduğunu ifade etti.
Kırgızistan Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Ruslan Kazakbayev, Kazakistan'ın tüm Türk Devletleri için kardeş bir ülke olduğunu, Teşkilatın kurucu devletleri arasında yer alan Kazakistan için bugün görevimizin, ülkede durumun normalleşmesi, barış ve istikrarın tesisi için Kazak tarafı ile dayanışmamızı ifade etmek olduğunu ifade etti.
Kazakistan'ın yurtdışında eğitilmiş iyi koordine edilmiş terörist gruplar tarafından silahlı saldırılara maruz kaldığını ve bu durumda Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü'nden Örgüt kapsamındaki yükümlülüklere uygun olarak acil yardım sağlamasını talep ettiğini kaydetti. Kardeş ülkenin talebini dikkate alan Kırgızistan Cumhuriyeti’nin, 7 Ocak 2022 tarihli Parlamento kararı ile Kırgızistan Silahlı Kuvvetlerinden sınırlı bir birliğini (150 silahlı kuvvetler mensubu, 8 zırhlı araç ve 11 araç) yalnızca stratejik tesislerin korunması yetkisiyle, barışı koruma operasyonu çerçevesinde Kazakistan’a gönderdiğini aktardı.
Bakan ayrıca, Kazakistan Cumhuriyeti'nin durumu istikrara kavuşturma ve kamuoyundaki gerilimi azaltma çabalarına uluslararası bir siyasi destek olarak ve aynı zamanda Türk Devletlerinin dayanışma ve birliğini göstermek amacıyla Kazakistan'a üst düzey ziyaretler yapılmasını teklif etti.
Özbekistan Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Abdulaziz Kamilov, Özbekistan'ın yakın bir komşu ve müttefik olarak, kardeş Kazakistan yönetimini ulusun istikrar ve refahını sağlamanın yanı sıra ortaya çıkan krizin olumsuz etkilerinin üstesinden gelme çabalarını desteklediğini belirtti.
Bakan, durumun ciddiyeti ne olursa olsun, Kazak liderliğinin ve Kazakistan halkının sağlam bir kararlılıkla ve sağduyuyla, bu zor zamanlarda barış ve huzuru yeniden sağlama ve süreç içerisinde ortaya çıkan sorunları çözme konusunda kararlı olduğunu vurguladı.
Türkmenistan Bakanlar Kurulu Başkan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Rashid Meredov, Türkmenistan'ın, bölge ülkelerinde ekonomik, sosyal ve insani kalkınmayı sağlayan kalıcı barış ve güvenliği korumak için Teşkilatın tüm üye ülkeleriyle birlikte yakın bir şekilde çalışmaya devam edeceğini kaydetti.
Bakan ayrıca, Türkmenistan'ın Kazakistan’daki durumun bir an önce normale dönmesine büyük önem verdiğinin altını çizerek, bilgelik, sağduyu, Kazak halkının kadim gelenek ve göreneklerinden kaynaklı üstün niteliklerin, anayasal ve yasal çerçevede ve uluslararası normlar doğrultusunda ortaya çıkan tüm sorunları çözmek için sağlam bir temel oluşturacağına dair inancını dile getirdi. Bakan Meredov aynı zamanda, Türkmenistan'ın ekonomik, sosyal ve insani alanlarda Kazakistan halkına her türlü desteği vermeye hazır olduğunu ifade etti.
Macaristan Dışişleri ve Ticaret Bakanı Péter Szijjártó, Orta Asya'daki güvenlik durumunun Orta Avrupa ve tüm Avrupa kıtasında çok güçlü bir etkiye sahip olduğunu ve bu nedenle olayı yakından takip ettiklerini vurguladı. Macaristan Hükümetinin, kamu düzenini baltalayan ve sivil halkın hayatını tehdit eden şiddet ve vandalizmi kınadığını belirtti. Bakan, Macaristan'ın ülkenin ve halkın güvenliğini yeniden sağlamaya yönelik tüm çabaları desteklediğini sözlerine ekledi.
Bakan ayrıca, Macaristan'ın Avrupa’daki uluslararası ve insan hakları örgütleri tarafından ortaya konabilecek herhangi bir açıklama veya kararın dengeli, tarafsız ve Kazak tarafını destekleyici olmasını sağlamak için çalışacağını belirtti.
Türk Devletleri Teşkilatı Genel Sekreteri Baghdad Amreyev, Kazakistan'ın Türk Dünyasının son derece önemli ve ayrılmaz bir parçası olduğunu, Kazak topraklarının tüm Türklerin anavatanı olduğunu ve bu nedenle Kazakistan'ın istikrar ve refahının, Türk Dünyasının geri kalanı için çok önemli olduğunu ifade etti. Bugün Kazakistan’ın, Almatı ve diğer şehirlerinde aşırıcı güçlerin şiddet ve yasadışı eylemleri sonucunda modern tarihinin en kritik zaman dilimini yaşadığını kaydeden Genel Sekreter, aslında bu olaylarla Kazakistan’ın bağımsızlık ve egemenliğinin hedef alındığını, TDT’nın Kazak makamlarının yanında yer alarak, Kazakistan'ın meşru liderliğine kesin destek vermesi gerektiğini vurguladı.
Konuyla ilgili kapsamlı görüş alışverişini takiben, Türk Devletleri Teşkilatı Dışişleri Bakanları Konseyi, Kazakistan'daki duruma ilişkin aşağıdaki bağlantıda sunulan Açıklama metnini kabul etti.
https://www.turkkon.org/assets/pdf/haberler/turk-devletleri-teskilati-disisleri-bakanlari-konseyinin-kazakistandaki-duruma-iliskin-aciklamasi-2437-138.pdf