2009 yılında Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye arasında imzalanan Nahçıvan Anlaşması’yla uluslararası bir örgüt olarak kurulan Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi’nin (Türk Konseyi) Üçüncü Zirvesi, “ulaştırma ve bağlantı” temasıyla 15-16 Ağustos’ta Azerbaycan’ın Gebele şehrinde gerçekleştirilmiştir. Zirve kapsamında Dışişleri Bakanları 15 Ağustos’ta bir araya gelmişlerdir. Devlet Başkanları toplantısı ise Sayın İlham Aliyev’in evsahipliğinde Kazakistan Devlet Başkanı Sayın Nursultan Nazarbayev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sayın Almazbek Atambaev ve Türkiye Cumhurbaşkanı Sayın Abdullah Gül’ün iştirakiyle 16 Ağustos’ta gerçekleştirilmiştir.

Dışişleri Bakanları toplantısında Üye Ülke Dışişleri Bakanlıkları arasında çeşitli alanlarda yakın işbirliğini öngören Protokol imzalanmıştır. Sözkonusu toplantının ardından Bakanlar, Mısır’da önceki gün meydana gelen olaylara ilişkin bir ortak açıklama yapmışlardır.

Üye Ülkelerin Ulaştırma Bakanları ve ilgili diğer Bakanlarının da hazır bulunduğu Zirve toplantısında ise Devlet Başkanları Türk Konseyi çatısı altında çeşitli alanlarda işbirliğinin artarak devam etmesinden duydukları memnuniyeti dile getirmişlerdir.

Türk Konseyi bünyesindeki Aksakallar Konseyi Azerbaycan üyesi Fattah Heydarov’un yanı sıra Konseyin ilişkili kurumları olan TÜRKPA Genel Sekreteri Ramil Hasanov ve TÜRKSOY’un Genel Sekreteri Düsen Kaseinov ile Türk Akademisi’nin Başkanı Şakir İbraev Dışişleri Bakanları toplantısına çalışmaları hakkında bilgi sunmuşlar, Devlet Başkanları toplantısında da hazır bulunmuşlardır.

Öte yandan, Dışişleri Bakanları toplantısına Türkmenistan Bakü Büyükelçisi Toyli Komekov, Devlet Başkanları toplantısına ise Türkmenistan Başbakan Yardımcısı Sapardurdı Toilyev katılarak, sözkonusu toplantılara hitap etmişlerdir.

Türk Konseyi Genel Sekreteri Halil Akıncı, Dışişleri Bakanları ve Devlet Başkanları toplantılarına Konsey’in faaliyetlerinin eşgüdümüyle sorumlu Sekretarya’nın üçüncü yılında üye ülkeler arasında işbirliğinin derinleştirilmesine yönelik çalışmalar hakkında kapsamlı bir rapor sunmuştur.

Zirve, 1992’de başlayan Türk Zirveleri sürecinin kurumsallaşmış bir uzantısı niteliğindedir. Kuruluşundan bu yana Türk Konseyi, Türk dünyasında işbirliğinin geliştirilmesi yönünde somut adımlar atmıştır. Belirlenen işbirliği alanlarından sorumlu Bakanlar, Türk tarihinde ilk defa Türk Konseyi çatısı altında biraraya getirilmiştir. 2011 Almatı Zirvesi’nden önce Ekonomi Bakanları, 2012 Bişkek Zirvesi’nden önce Eğitim Bakanları ve Kültür Bakanlıkları Zirve konusu uyarınca toplanmıştır. Sözkonusu işbirliği süreçlerini teknik düzeyde devam ettirmek için kurulan uzman grupları çalışmalarını sürdürmektedir.

Geçtiğimiz yıl boyunca Türk Konseyi Sekretaryası’nın sonuç odaklı çalışmaları devam etmiş ve bu doğrultuda çeşitli işbirliği alanlarında 20’den fazla toplantı düzenlenmiştir. Bu çerçevede, Mayıs ayında Bişkek’te gerçekleştirilen toplantıda Türk Üniversiteler Birliği ve Yükseköğretim Alanı Oluşturma Yönergesi kabul edilmiştir. Böylelikle, yükseköğretim alanında işbirliğini arttırmak, öğrenci/akademisyen değişimini teşvik etmek ve üniversitelerin karşılaştırmalı üstünlüklerinden yararlanmak üzere çalışmalar yürütecek “Türk Üniversiteler Birliği” Türk Konseyi bünyesinde kurulmuştur. Birlik’te dört üye ülkeden 15 kurucu üniversite yer almaktadır. Ülke Uzmanlarından oluşan Terminoloji Komitesi 2012 Kasım ayında ilk kez İstanbul’da toplanmıştır. Toplantıda 6 ortak terim kabul edilmiştir. Ortak sözlük çalışmalarının yürütülmesi ve Türkçe yer adları atlası hazırlanması Komite’nin gündeminde yer alan projeler arasındadır.

Öte yandan, Diasporalardan Sorumlu Bakan ve Kurum Başkanları İstanbul ve Bakü’de 2013’ün ilk yarısında toplanmıştır. Tesis edilen Temas Grubu’nun katkılarıyla hazırlanan “Ortak Faaliyet Stratejisi” Bakanlar tarafından onaylanmış ve Diaspora Örgütleri Birinci Forumu Bakü’de Haziran ayında gerçekleştirilmiştir. Foruma 50’ye yakın ülkeden 600’ün üzerinde diaspora temsilcisi katılmıştır. Diasporalar arasındaki işbirliği ortak çıkarların korunmasına ve üye ülkelerin tanıtılmasına büyük katkıda bulunacaktır.

Gebele Zirvesi’nin konusu olan ulaştırma alanında işbirliği kapsamında, uzmanlar düzeyindeki Çalışma Grubu toplantılarının ve Aktau’da düzenlenen Bakü-Aktau Liman İdareleri arasındaki görüşmenin ardından Ulaştırma Bakanları 2013 Temmuz ayında Bakü’de ilk defa toplanmışlardır. Toplantıda, Ulaştırma Bakanları arasında bir işbirliği protokolü imzalanmıştır. Ayrıca imzalanan bir Mutabakat Zaptı’yla Bakü, Aktau ve Samsun Limanları arasında kardeş liman ilişkisi kurulmuştur. Ortaya çıkabilecek sorunların çözümlenmesiyle yetkili bir Koordinasyon Kurulunun Bakan Yardımcıları düzeyinde ihdas edilmesi de bu toplantıda kararlaştırılmıştır. Doğu-Batı ulaştırma koridorunda Hazar Geçişli çok modlu taşımacılığın teşvik edilmesi üye ülkeler arasındaki ticaretin artırılmasına ve ülkelerin transit potansiyelinin gerçekleştirilmesine hizmet edecektir.

Ayrıca Üye Ülke Gümrük İdareleri Başkanları Nahçıvan ve İstanbul’da olmak üzere iki kere biraraya gelmişlerdir. Gümrük alanında münhasıran kurulan Çalışma Grubu, “Tek Pencere” sistemi kapsamında gümrük işlemlerinin kolaylaştırılmasına yönelik gerekli zeminin hazırlanması hususunda çabalarını sürdürmektedir.

Bahsekonu kararlar ile yıl boyunca gerçekleştirilen diğer toplantılarda alınan kararlar Gebele Zirvesi’nde Üye Ülke Cumhurbaşkanları tarafından onaylanmıştır. Devlet Başkanları, Üye Ülkeler arasındaki kapsamlı işbirliğini daha ileriye taşımak için siyasi iradelerini ortaya koymuşlardır. Bu çerçevede yayınlanan Türk Konseyi Üçüncü Zirve Bildirisi’ne (Gebele Bildirisi) Sekretarya’nın websitesinden ulaşılması mümkündür (www.turkkon.org). Sekretarya aldığı bu güçle çalışmalarını sürdürecektir. Gebele Zirve’siyle birlikte Türk Konseyi dönem başkanlığı Kırgızistan’dan Azerbaycan’a geçmiştir.

Zirve vesilesiyle ayrıca, TÜRKSOY’un kuruluşunun 20. yılı Sayın Devlet Başkanlarının teşrif ettikleri bir konserle kutlanmıştır.