Максаттар

Билим берүү Түрк мамлекеттер уюмунун негизги приоритеттеринин бири болуп эсептелет жана Уюм мүчө жана байкоочу мамлекеттер арасындагы билим берүү кызматташтыгына дайыма өзгөчө маани берет. Бул тармак өзгөчө мааниге ээ, анткени ал тек гана мүчө мамлекеттердин кызматташтыгына эмес, түрк муунунун келечегине түздөн-түз таасир этет.

Түрк мамлекеттеринин жалпы маданияты, тили жана тарыхы – Түрк мамлекеттер уюмунун алкагындагы кызматташтыкты бекемдөөчү негизги таянычтар болуп саналат. Бул өзгөчөлүктөр Уюмду башка аймактык түзүмдөрдөн айырмалап турат. Билим берүү – ТМУ өлкөлөрүндө социалдык өзгөрүүлөрдү, экономикалык өнүгүүнү жана туруктуу гүлдөп-өсүүнү камсыз кылуучу маанилүү курал болуп саналат. 

Механизмдер

ТМУ билим берүү жаатындагы кызматташтыкты ар түрдүү механизмдер аркылуу өркүндөтүп келет. Аларга министрликтер жана жумушчу топтордун туруктуу жолугушуулары, Түрк университеттеринин бирикмеси (TURKUNIB) жана Орхун процесси кирет. Бул механизмдер академиялык кызматташтыкты өнүктүрүүгө, студенттер жана окутуучулар алмашуусун уюштурууга, ошондой эле түрк дүйнөсүндө билим берүү стандарттарын шайкештетүүгө мүмкүндүк берип, жалпы билим базасын түзүүгө жана мүчө мамлекеттер менен байкоочулардын маданий жана академиялык байланышын бекемдөөгө өбөлгө түзөт.

Министрлер деңгээлиндеги жолугушуулар

ТМУ билим берүү маселелери боюнча министрлердин жыйындарын өткөрүп, түрк жаштарын билим берүү тутумуна тартууга багытталган атайын программаларды иштеп чыгат жана ишке ашырат.

2010-жылдан бери мүчө мамлекеттердин билим берүү министрлеринин сегиз жолугушуусу өткөрүлдү:

• 1-жолугушуу — 2012-жылдын 10-августунда Чолпон-Ата шаарында
• 2-жолугушуу — 2013-жылдын 22-ноябрында Эскишехир шаарында
• 3-жолугушуу — 2014-жылдын 28-ноябрында Баку шаарында
• 4-жолугушуу — 2015-жылдын 5-сентябрында Астана шаарында
• 5-жолугушуу — 2019-жылдын 15-мартында Бишкек шаарында
• 6-жолугушуу — 2021-жылдын 4-ноябрында Стамбул шаарында
• 7-жолугушуу — 2023-жылдын 14-июнунда Самарканд шаарында
• 8-жолугушуу — 2024-жылдын 1-июнунда Шуша шаарында өткөрүлгөн

Министрлердин акыркы жыйынында Түрк дүйнөсүнүн жогорку билим берүү аймагын түзүү, Маалымат банктын түзүлүшү, Түрк дүйнөсүнүн жогорку билим сапатын камсыздоо агенттигин жана ТМУ Жогорку Билим Фондун түзүү сунуштары каралган.

Учурда бул сунуштарды ишке ашыруу жана ТМУнун академиялык кызматташтыгын жана билим берүү жаатындагы кызматташтыгын мындан ары бекемдөө үчүн жумушчу топ түзүлүүдө.

Долбоорлор

ТМУнун алкагында түзүлгөн платформаларда кызматташуу гана эмес, студенттер менен окутуучулар үчүн натыйжалуу жана практикалык пайда алып келген конкреттүү жыйынтыктарды, механизмдерди жана долбоорлорду иштеп чыгуу негизги максат болуп эсептелет.

Университеттер аралык кызматташтык

ТМУга мүчө мамлекеттердин университеттери ортосундагы кызматташтыкты чыңдоо максатында университеттер аралык биримдик түзүү маселеси Уюм түзүлгөндөн бери күн тартибинде турат.

Түрк университеттери союзу (TURKUNIB) 2012-жылдын 10-августунда Чолпон-Атада өткөн ТМУ Билим берүү министрлеринин жыйынынын жана 2012-жылдын 23-августунда Бишкекте өткөн ТМУнун 2-Саммитинин чечимдерине ылайык, Түрк университеттери союзу жана жогорку билим берүү аймагын түзүү боюнча жобо менен негизделген. Бул түрк дүйнөсүндө жогорку билимге берилген биргелешкен милдеттенменин маанилүү жана символдук баскычы болуп эсептелет.

Азыркыга чейин Түрк университеттери биримдигинин (TURKUNIB) 7 Жалпы жыйыны жана 1 атайын Ректорлор жыйыны өткөрүлгөн. Акыркы Жалпы жыйын 2024-жылдын 20-майында Бакуда өткөн.

Орхун процесси

TURKUNIBтин ишмердүүлүгүнүн негизги багыттарынын бири — Орхун алмашуу программасы болуп саналат.

Өткөн жылдар аралыгында Түрк Мамлекеттер Уюму ар кандай тематикадагы жолугушууларды өткөрүп, мүчө мамлекеттердин университеттеринин билим берүү системаларын (Болон процесси, Эразмус Плюс, ECTS ж.б.) интеграциялоого багытталган. Бул жолугушууларда секторлор аралык талкуулар, техникалык кароолор, талаа изилдөөлөр жана өзгөчө жыйындар өткөрүлгөн. Натыйжада, программаны ишке киргизүүчү жобо кабыл алынып, 2017–2018-окуу жылында эл аралык мамилелер жана саясий илимдер факультеттеринин 43 студенти катышкан пилоттук этап башталган.

***

Түрк мамлекеттер уюму билим берүү жаатындагы кызматташууну бекемдөөгө бекем берилгендигин көрсөтүп, министрлер деңгээлинде жолугушуулар, университеттер аралык кызматташтык жана Орхун алмашуу программасы сыяктуу көп тараптуу механизмдер аркылуу иш алып барууда. Бул аракеттер түрк дүйнөсүндө билим берүү стандарттарын шайкеш келтирип, академиялык байланыштарды бекемдөө менен бирге аймактын социалдык жана экономикалык өнүгүшүнө да салым кошууда. Конкреттүү долбоорлорду иштеп чыгуу аркылуу ТМУ билим берүүнү өзүнүн негизги багыты катары сактап, келечек муун үчүн прогрессти жана биримдикти камсыз кылууда.